Hoe (subsidie)beleid, inwoners en techniek samen zorgen voor een zonnige toekomst
Nederland heeft bijna 1.500 watt aan zonnepaneelcapaciteit per inwoner en is daarmee koploper in Europa. Hoe heeft een klein land met relatief weinig zonuren deze toppositie bereikt? Het antwoord zit in een unieke mix van slim beleid, geschikte woningen, betaalbare technologie en gemotiveerde inwoners.
De zonnepaneelcapaciteit per inwoner verschilt aanzienlijk tussen Europese landen. Nederland loopt voorop met de hoogste capaciteit per hoofd van de bevolking, gevolgd door andere landen met aanzienlijke installaties.solarmagazine.nl
Zonnepaneelcapaciteit per inwoner in Europa (2024)
Hieronder een overzicht van de top 10 EU-landen op basis van geïnstalleerde zonnepaneelcapaciteit per inwoner in 2024:
| Rang | Land | Capaciteit per inwoner (Watt) |
|---|---|---|
| 1 | Nederland | 1.467 |
| 2 | Griekenland | 1.165 |
| 3 | Spanje | 1.095 |
| 4 | Duitsland | 986 |
| 5 | Malta | 962 |
| 6 | Portugal | 931 |
| 7 | Luxemburg | 923 |
| 8 | België | 855 |
| 9 | Denemarken | 847 |
| 10 | Oostenrijk | 739 |
De gemiddelde zonnepaneelcapaciteit per inwoner in de EU bedroeg in 2023 ongeveer 572,5 watt .statista.com
Opmerkelijke ontwikkelingen
- Nederland: Met 1.467 watt per inwoner in 2024 heeft Nederland de hoogste zonnepaneelcapaciteit per hoofd van de bevolking in de EU, mede dankzij de salderingsregeling voor zonnepanelen op daken.
- Duitsland: Hoewel Duitsland het grootste totale geïnstalleerde zonnepaneelvermogen heeft (bijna 100 GW), staat het op de vierde plaats per inwoner met 986 watt .
- Oost-Europa: Landen als Polen, Hongarije en Roemenië hebben een aanzienlijke groei doorgemaakt, met een toename van meer dan 450% in zonnepaneelcapaciteit tussen 2019 en 2024 .
Hoewel Nederland momenteel de hoogste zonnepaneelcapaciteit per inwoner heeft in Europa, tonen andere landen, met name in Oost-Europa, indrukwekkende groeipercentages. Deze ontwikkelingen dragen bij aan de verschuiving naar duurzamere energiebronnen in de EU.
Maar hoe is Nederland op deze koppositie terecht gekomen?
1. Salderingsregeling, succesvol maar prijzig
De salderingsregeling en subsidies zoals de SDE++ maakten zonne-energie jarenlang aantrekkelijk. Huishoudens konden hun stroom terugleveren tegen marktprijzen, en bedrijven kregen steun voor grotere installaties. Hierdoor ontstond vertrouwen om te investeren in zonnepanelen. Vanaf 1 januari 2027 zal de salderingsregeling in 1 keer afgeschaft worden (in plaats van trapsgewijs vanaf 2025 zoals eerder het plan was). Het aantal zonnepanelen op daken van huizen is inmiddels zo groot geworden dat de regeling Nederland al meer dan 0,5 miljard euro aan gemiste belastinginkomsten kost per jaar. Dit terwijl de kosten van zonnepanelen de laatste jaren drastisch gedaald zijn.
2. Veel daken en woningbezit
In Nederland zijn veel eengezinswoningen met geschikte daken. Dit, gecombineerd met een hoog percentage huiseigenaren en de zeer gunstige salderingsregeling, maakte grootschalige adoptie van zonnepanelen eenvoudig.
3. Maatschappelijk draagvlak
Veel mensen hebben via collectieve inkoop of coöperaties zonnepanelen aan laten brengen en het heeft zich als een olievlek verspreidt. Als iemand in een straat begint volgen er al snel meerdere, zeker ook omdat het de afgelopen 10 jaar een zeer rendabele investering was en het ook de energielabel van je huis verbetert en veel mensen het ook leuk vinden om hun eigen stroom op te wekken en te verbruiken.
Ook de Oekraine oorlog met zeer hoge energieprijzen heeft nog een extra boost gegeven aan het plaatsen van zonnepanelen. Op die manier zijn huishoudens minder kwetsbaar voor de prijsontwikkeling.
Sinds bekend is geworden dat de salderingsregeling afgeschaft gaat worden per 1 januari 2027 is de animo om panelen te plaatsen veel geringer geworden. Dit ondanks het historisch lage prijspeil van zonnepanelen.
4. Daling van prijzen en innovatie
De prijs van zonnepanelen is sinds 2012 met meer dan 80% gedaald, terwijl de efficiëntie sterk toenam. Hierdoor zijn panelen economisch aantrekkelijk geworden voor zowel particulieren als bedrijven.
De prijs van zonnepanelen in Nederland is de afgelopen tien jaar aanzienlijk gedaald, hoewel er in 2022 een tijdelijke stijging plaatsvond. Hieronder een overzicht van de prijsontwikkeling per Wattpiek (Wp), inclusief installatie en btw.
| Jaar | Prijs per Wp (€) |
|---|---|
| 2012 | 1,75 |
| 2014 | 1,56 |
| 2016 | 1,47 |
| 2018 | 1,33 |
| 2020 | 1,26 |
| 2021 | 1,20 |
| 2022 | 1,83 |
| 2023 | 1,24 |
| 2024 | 0,90 |
Bron: Milieu Centraal
Belangrijke ontwikkelingen:
- Tijdelijke prijsstijging in 2022: Door wereldwijde verstoringen in de toeleveringsketen en een toegenomen vraag steeg de prijs per Wp tijdelijk naar €1,83
- Prijsdaling in 2023 en 2024: De markt stabiliseerde, en de prijzen daalden weer naar respectievelijk €1,24 in 2023 en €0,90 in 2024.
- Afschaffing btw: Sinds 1 januari 2023 is de btw op de aanschaf en installatie van zonnepanelen afgeschaft, wat de investering aantrekkelijker maakt.
Invloed op terugverdientijd:
De combinatie van lagere prijzen en de afschaffing van de btw heeft de terugverdientijd van zonnepanelen verkort. Waar deze in 2022 nog rond de acht jaar lag, is deze in 2024 gedaald naar ongeveer zes jaar. Dit maakt investeren in zonnepanelen financieel aantrekkelijker, zelfs met de afbouw van de salderingsregeling.
5. Meer zon dan gedacht
Hoewel Nederland relatief weinig zonuren heeft, zijn die goed verspreid. Koele temperaturen zorgen ervoor dat panelen efficiënt blijven werken, in tegenstelling tot warmere landen waar panelen kunnen oververhitten. Per saldo is de opbrengst natuurlijk in zuidelijke landen nog fors hoger dan in Nederland.
Een zonnepaneel van 500 wattpiek (Wp) dat goed op het zuiden gericht is, levert per jaar afhankelijk van de locatie en zoninstraling in Europa verschillende hoeveelheden stroom op. Hieronder vind je een overzicht van de gemiddelde jaarlijkse opbrengst per Europees land of regio, uitgedrukt in kilowattuur (kWh):
🌍 Gemiddelde opbrengst per jaar (500 Wp paneel, zuidgericht, 30-40° helling)
| Land / Regio | Opbrengst (kWh/jaar) | Uitleg |
|---|---|---|
| 🇪🇸 Spanje (Zuid) | 825–950 | Veel zon, ideaal klimaat |
| 🇮🇹 Italië (Midden/Zuid) | 800–900 | Hoge instraling |
| 🇫🇷 Frankrijk (Zuid) | 750–850 | Vooral rond de Middellandse Zee |
| 🇬🇷 Griekenland | 850–950 | Zeer gunstige zonne-uren |
| 🇳🇱 Nederland | 400–475 | Beperkte zoninstraling, veel diffuus licht |
| 🇧🇪 België | 400–460 | Vergelijkbaar met Nederland |
| 🇩🇪 Duitsland (Zuid) | 450–500 | Zuid-Duitsland gunstiger dan Noord |
| 🇦🇹 Oostenrijk | 500–550 | Vooral in de Alpenrand veel zon |
| 🇵🇱 Polen | 400–475 | Iets meer zon dan Nederland in het zuiden |
| 🇸🇪 Zweden (Zuid) | 350–400 | Minder zon, maar lange zomerdagen compenseren |
6. De uitdaging: netcongestie
Door de snelle groei is het elektriciteitsnet op veel plekken overbelast.
Netcongestie is een situatie waarin het elektriciteitsnet overbelast raakt doordat er tijdelijk meer stroom wordt gevraagd of aangeboden dan het net aankan op een bepaalde locatie. Het komt steeds vaker voor in Nederland, vooral door de snelle toename van:
- Zonne- en windenergie (veel aanbod op zonnige of winderige dagen),
- Elektrificatie (zoals warmtepompen en elektrische auto’s),
- Nieuwe grootverbruikers (zoals datacenters of fabrieken).
Twee vormen van netcongestie:
- Transportcongestie: er kan op een bepaald moment fysiek niet genoeg elektriciteit worden getransporteerd over het net (de “weg” is te smal).
- Aansluitcongestie: bedrijven of instellingen kunnen geen nieuwe aansluiting krijgen of hun bestaande aansluiting niet uitbreiden omdat er structureel onvoldoende capaciteit is.
Gevolgen:
- Bedrijven kunnen geen nieuwe of grotere aansluiting krijgen.
- Zonneparken en windmolens kunnen niet altijd terugleveren.
- Consumenten merken het nog nauwelijks, maar als congestie toeneemt, kunnen wachttijden voor aansluitingen of laadpalen ontstaan.
Oplossingen die worden ingezet:
Congestiemanagement: marktpartijen financieel belonen voor het verlagen van hun gebruik of teruglevering tijdens piekmomenten.
- Netverzwaring: uitbreiding van kabels, transformatorstations.
- Slimme sturing (flexibiliteit): vraag en aanbod beter op elkaar afstemmen.
- Batterijopslag: tijdelijk stroom opslaan en later gebruiken.
Conclusie
Nederland is koploper geworden dankzij royale subsidies, visie, betrokken burgers en betaalbare technologie. De volgende stap is het oplossen van netproblemen en investeren in slimme energieopslag, zodat zonne-energie ook in de toekomst blijft groeien. En de uitdaging voor mensen met zonnepanelen wordt, na afschaffing van de salderingsregeling, het zelf meer verbruiken van de eigen opwek.
Geef een reactie